فرهنگ عذرخواهی؛ آینه‌ای از بلوغ، یا غیبت شجاعت؟/ آقای استقلال، از کوه غرور پایین بیا!

به گزارش خبرورزشی، گاهی شکست فقط یک نتیجه نیست؛ یک بیانیه است، یک اعتراف‌نامه نانوشته. از ابتدای فصل تا همین دیشب، استقلال در سکوتی پنهان‌شده در جمع‌بندی‌های کلی، شکست را پذیرفته؛ اما نه با صداقت، نه با شهامت، نه با مسئولیت‌پذیری فردی.

“ما مقصریم” جمله‌ای که ایمان عالمی دیشب تکرار کرد، انگار طراحی شده تا هیچ‌کس، واقعاً مقصر نباشد.

این تیم، رسم غلطی را نهادینه کرده: انکار شخصی بودن اشتباه. هیچ بازیکنی، هیچ مربی‌ای، هیچ مدیری، هرگز به‌تنهایی در آینه نگاه نکرده و نگفته: «من اشتباه کردم. من باید بهتر عمل می‌کردم.» همیشه «ما» بوده‌ایم، همیشه جمعی مبهم، بدون صورت، بدون اسم.

اما در فوتبال اروپا ــ آنجا که مسئولیت، بخشی از پرستیژ است ــ شاهد اتفاق و فرهنگ دیگری هستیم. وقتی تیمی شکست می‌خورد، مربی جلو می‌آید، نه‌فقط برای تاکتیک، بلکه برای اخلاق؛ می‌گوید «من اشتباه کردم». بازیکن به دوربین نگاه می‌کند و می‌گوید: «من باید بهتر می‌بودم.» آنها خود را سپر می‌کنند، نه چون مجبورند، بلکه چون می‌دانند تیم، چیزی جز اجتماع افراد مسئول نیست.

در روان‌شناسی، این‌که فردی حاضر نباشد مسئولیت شخصی‌اش را بپذیرد، نشان از دفاع روانی دارد: فرافکنی. او ناخودآگاه، در تلاش است خود را از حس گناه نجات دهد؛ اما این نجات، بهایی دارد: از بین رفتن اعتماد. وقتی همه مقصرند، یعنی هیچ‌کس واقعاً مسئول نیست. این بی‌چهرگی، در نهایت منجر به بی‌هویتی می‌شود.

استقلال امروز، بیش از تاکتیک یا بدشانسی، گرفتار یک مسأله فرهنگی‌ست: ترس از پذیرفتن گناه. ترس از آن‌که بگوید: «این خطا از من بود»، چون شاید آن‌وقت باید بپذیرد که باید تغییر کند، یاد بگیرد، یا حتی عقب برود. اما این، درست همان‌جایی‌ست که رشد از آن آغاز می‌شود.

در فلسفه، مسئولیت‌پذیری، نشان بلوغ است. انسان بالغ کسی‌ست که می‌تواند بگوید: «چنین بودم، اما می‌خواهم دیگرگونه باشم.» استقلال، اگر می‌خواهد تیمی بزرگ باشد ــ نه فقط در لقب، بلکه در ذات ــ باید از اینجا شروع کند: از تربیت بازیکنانی که بتوانند بگویند «من»، نه «ما». چون تا وقتی هرکس پشت جمع قایم شود، هیچ‌کس شجاع نخواهد بود.

در نهایت، عذرخواهی، فقط یک واژه نیست؛ بازتابی‌ست از نگاه یک نفر به خودش، به اطرافش، به حقیقت. و استقلال، اگر می‌خواهد به قله برگردد، باید از کوه غرور پایین بیاید و از جایی کوچک، اما اساسی آغاز کند: از شجاعتِ گفتنِ حقیقت.