هجدهمین دوره جام ملت‌های آسیا که قرار بود در سال ۲۰۲۳ در چین برگزار شود، با یک سال تاخیر از همین جمعه ۲۲ دی در قطر آغاز خواهد شد. جام ملت‌ها در هر قاره بالاترین تورنمنت در سطح ملی در رشته فوتبال است. حتی حضور در این تورنمنت هم برای بسیاری کشورها افتخار است اما مثل هر تورنمنت دیگری یک سری مدعی سنتی وجود دارد که همیشه برای قهرمانی می‌آیند. تیم ملی کشورمان یکی از همین مدعیان است که در این دوره باید با رقبای سنتی خود یعنی ژاپن، کره جنوبی، عربستان، استرالیا، قطر و حتی امارات و عراق بر سر جام قهرمانی بجنگد.

ایران در جام ملتهای آسیا

ادعای قهرمانی و این امید مردم ایران به قهرمانی از کجا آمده است؟ پیشینه و کارنامه‌ای که تیم ملی کشورمان در جام ملت‌های آسیا داشته چیست که همه را از این تیم متوقع کرده است؟ کدام نتایج باعث شده تا رقبا ایران را یکی از مدعیان جام ببینند؟ همین حالا در نظرسنجی‌های بنگاه‌های رسانه‌ای مختلف، ایران یکی از مدعیان اصلی قهرمانی است. در پیشینه این تورنمنت ایران یکی از پرافتخارترین تیم‌هاست و با توجه به قرعه مسابقات خیلی از کارشناسان به کشورمان شانس دوم قهرمانی بعد از ژاپن را دادند. در مورد قرعه قبلاً نوشته‌ایم و اینجا اگر به دنبال پاسخ این سوال هستید همراه ما بمانید...

۱۹۶۰- تنها تلاش نافرجام

جام ملت های آسیا ۴ سال زودتر از جام ملت‌های اروپا متولد شد، در ۱۹۵۶ با حضور ۴ تیم در دور نهایی که کره جنوبی با انجام دوبازی قهرمان شد. چهار سال بعد در ۱۹۶۰ کره دوباره با همین فرمت از عنوان قهرمانی خود دفاع کرد. این دوره نخستین دوره‌ای بود که تیم ملی کشورمان برای حضور در دور نهایی ثبت نام کرد. مسابقات مقدماتی به صورت مجتمع در شهر کرالای هند برگزار شد و فوتبال بی تجربه ایران که فکر می‌کرد تنها رقیبش رژیم اشغالگر قدس است بعد از پیروزی سه بر صفر در بازی اول، کار را تمام شده دید و با شکست مقابل هند و پاکستان چنان عقب افتاد که نتایج دور برگشت هم کارساز نشد و در نهایت از این گروه رژیم اشغالگر به دور نهایی صعود کرد. این اولین تجربه ایران برای رسیدن به جام ملت‌ها بود که آخرین ناکامی ما هم شد و پس از این تورنمنت یاد گرفتیم که دیگر هیچ رقیبی را دست کم نگیریم.

۱۹۶۸ - شروع با قهرمانی

بعد از غیبت در سومین دوره جام ملت‌ها ۱۹۶۴ کشورمان برای نخستین بار در چهارمین دوره جام یعنی ۱۹۶۸ میزبان شد و تقدیر چنین بود که اولین حضور ما در این تورنمنت با قهرمانی توأم شود. از این دوره شکل برگزاری مسابقات و تعداد تیم‌ها تغییر کرد. به جای ۴ تیم ۵ تیم آمدند و به شکل دوره‌ای به جای حذفی بازی کردند. تیم کشورمان هر چهار بازی خود در این تورنمنت را برد تا با ۱۰۰ درصد امتیازات قهرمان مطلق باشد. ۴ بازی، ۴ برد، ۱۱ گل زده و تنها ۲ گل خورده برای تیم محمود بیاتی؛ همایون بهزادی در هر چهار مسابقه ایران گل زد تا ضمن کسب عنوان آقای گل و ستاره مسابقات، یک رکورد جاودانه از خود به جا بگذارد.

۱۹۷۲ - دفاع از عنوان قهرمانی

در پنجمین دوره جام ملت‌ها ایران به رکورد کره جنوبی رسید، فتح دو دوره متوالی و دفاع موفق از عنوان قهرمانی. در ۱۹۷۲ تایلند میزبان بود و «محمد رنجبر» دستیار پرویز دهداری تیم را در مسابقات هدایت می‌کرد. برای اولین بار در این دوره ۸ تیم در دو گروه تقسیم و ایران برای قهرمانی ۵ بازی داشت،  دوباره رکورد صددرصد پیروزی! ۵ بازی، ۵ برد، ۱۲ گل زده و ۴ گل خورده! در این دوره حسین کلانی و علی جباری اولین هتریک را به نام ایران ثبت کردند. اولین بار فوتبال ما وقت اضافه را تجربه کرد و برای اولین بار در تاریخ مسابقه فینال به صورت زنده از تلویزیون در ایران پخش شد. ابراهیم آشتیانی ستاره تورنمنت شد و حسین کلانی و علی جباری با چهار گل بهترین گلزن.

۱۹۷۶ - رکورد تاریخی و جاودانه

تا قبل از ظهور ژاپن و عربستان ایران با سه قهرمانی پرافتخارترین تیم آسیا بود. اما حالا که ژاپن ۴ قهرمانی دارد و عربستان هم به سه عنوان رسیده است، هنوز رکورد سه قهرمانی متوالی ما دست نخورده باقیست و با توجه به شرایط فعلی فوتبال تا ابد هم ماندگار خواهد بود. در ۱۹۷۶ ششمین دوره جام قرار بود در کشوری دیگر برگزار شود اما درست مثل همین امسال، میزبان چند ماه مانده به مسابقات تغییر کرد تا کشورمان دوباره پذیرای بهترین‌های قاره شود. بعد از گروهبندی هم یک تیم نیامد اما اقتدار تیم ما در آن زمان برای هیچکس قابل انکار نبود. ۴ بازی، ۴ برد، ۱۳ گل زده و بدون گل خورده! سومین قهرمانی متوالی کشورمان را حشمت مهاجرانی رقم زد که در فینال کویت را با ماریو زاگالو معروف برد. غلامحسین مظلومی با یک هتریک و ناصر نورایی هم با سه گل بهترین گلزنان جام شدند.

۱۹۸۰ - حمله نظامی برای شکست قهرمان

هفتمین دوره جام ملت‌ها در ۱۹۸۰ در کشور کویت برگزار ‌شد. ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی با هدایت حسن حبیبی جدی‌ترین مدعی قهرمانی بود اما درست در شروع تورنمنت عراق به کشورمان حمله کرد تا همه نگران خانواده‌هایشان باشند و حسن روشن درپی شهادت برادرش اردوی تیم را ترک و به تهران برگشت. بازی اول این تورنمنت بدون گل برابر سوریه مساوی شد که اولین تساوی تاریخ ایران در جام ملت‌ها بود. در این دوره ۵ تیم در هر گروه حضور داشتند که ایران بعد از دو تساوی با دو پیروزی راهی نیمه نهایی شد و آنجا جدال نابرابر را به کویت میزبان باخت تا در نهایت با پیروزی دوباره برابر کره شمالی سوم شود. ۶ بازی، ۳ برد، ۲ مساوی و تنها یک باخت، ۱۶ گل زده و ۶ گل خورده، اولین پوکر تاریخ جام ملت‌ها به نام بهتاش فریبا که با زدن ۷ گل در این تورنمنت آقای گل مسابقات هم شد.

۱۹۸۴ - بهترین تیم تاریخ

کم نیستند کسانی که تیم ملی ایران در جام ملت‌های ۱۹۸۴ را بهترین تیم ملی تاریخ می‌دانند. تیمی که به رهبری محمود یاوری با اقتدار به دور نهایی جام رسید، چرا که بعد از سال‌ها ایران دیگر مدافع عنوان قهرمانی نبود و باید خود بلیط دور نهایی را می‌گرفت. اما در فاصله مرحله مقدماتی تا دور نهایی یاوری از هدایت تیم ملی کنار رفت تا دستیارش ناصر ابراهیمی ایران را به سنگاپور ببرد. با همان فرمت دور قبل ایران در یک گروه ۵ تیمی قرار گرفت و در نیمه نهایی و رده‌بندی بعد از دو تساوی ۱-۱ برابر عربستان و کویت، هر دو مسابقه را در ضربات پنالتی واگذار کرد تادرنهایت چهارم شود. ۶ بازی، ۲ برد در همان دو دیدار اول و ۴ مساوی در چهار بازی بعدی، ۸ گل زده و ۳ گل خورده، در پایان این تورنمنت شاهرخ بیانی و ناصر محمدخانی با زدن سه گل به طور مشترک با چند بازیکن دیگر آقای گل شدند.

۱۹۸۸ - جوانگرایی عجیب

بعد از بازی‌های آسیایی ۱۹۸۶ سئول ۱۴ بازیکن بزرگ تیم ملی استعفا دادند. فدراسیون پشت پرویز دهداری ایستاد و او هم جوانانی را در غیاب لیگ از مسابقات سطوح پایین‌تر باشگاهی تهران انتخاب و به جام ملت‌های ۱۹۸۸ قطر برد. البته در آستانه تورنمنت چند بازیکن بزرگ با عذرخواهی به تیم برگشتند. قطر برای اولین بار میزبان شده بود و بازی افتتاحیه را با دو گل به ما باخت. دوباره ۴ بازی در گروه، دوباره شکست در نیمه نهایی برابر عربستان و این بار موفقیت در ضربات پنالتی در دیدار رده‌بندی و کسب عنوان سوم برای تیم جوان دهداری که بعدها تا یک دهه تیم ملی را بیمه کردند. ۶ بازی، ۲ برد، ۲ مساوی، ۲ باخت، ۳ گله زده و ۴ گل خورده و اولین تفاضل منفی در تاریخ...

۱۹۹۲ - اولین و آخرین حذف

تیم ملی کشورمان تاکنون ۱۴ بار در دور نهایی جام ملت‌های آسیا حضور داشته و تنها یک بار موفق به صعود از گروه مقدماتی نشده است. اتفاقی که با «علی پروین» در ۱۹۹۲ ژاپن افتاد. هشت تیم برتر قاره در دو گروه تقسیم شدند، ژاپن با سرمایه‌گذاری عظیم به دنبال اولین قهرمانی بود. آنها در اولین حضور خود در جام ملت‌ها ۴ سال قبل با ما مساوی کردند. علی پروین تیم قهرمان بازی‌های آسیایی را داشت اما در یک اقدام عجیب در هر سه بازی مقدماتی تنها از یک ترکیب ۱۱ نفره استفاده کرد، ایران حتی یک تعویض هم در سه مسابقه انجام نداد! ۳ بازی، پیروزی دیدار اول با دو گل برابر کره شمالی، تساوی بدون گل برابر امارات و شکست دقیقه آخر برابر ژاپن که باعث شد ایران ۸ نفره به سوت پایان جمال شریف برسد و پس از حذف دردناک، ۳ بازیکن بزرگش را هم برای یک سال از طرف AFC محروم ببیند.

۱۹۹۶ - ظهور نسل طلایی

هر وقت فوتبال ایران در شرایط ناامیدی به سر برده تیم ملی در جام ملت‌ها کاری کرده کارستان و امروز هم خیلی‌ها با استناد به جام ملت‌های ۱۹۹۶ همین توقع را از نسل فعلی دارند. دهمین دوره جام ملتها در امارات برگزار می‌شد و برای نخستین بار ۱۶ تیم حضور داشتند. با صعود دو تیم از هر گروه مرحله یک چهارم نهایی حذفی تاسیس و تیم طلایی ایران که دو سال بعد به جام جهانی هم رسید، در این تورنمنت زیر نظر محمد مایلی کهن با عنوان سوم به کار خود خاتمه داد. ایران با شکست مقابل عراق استارت زد اما با درو کردن همه جوایز به پایان راه رسید. علی دایی ۸ گل زد و آقای گل شد و رکوردش تا همین دوره قبل پابرجا بود، خداداد عزیزی توپ طلای مرد سال آسیا را برد و ایران در یک بازی تاریخی ۶ گل به کره جنوبی زد! پیروزی سه بر صفر برابر عربستان در دور گروهی نیز افتخاری بود که دیگر تکرار نشد، و آن حق کشی آشکار در نیمه نهایی برابر عربستان که بار دیگر در ضربات پنالتی فینال از دستمان پرید. ۶ مسابقه، ۳ برد، ۲ مساوی و تنها یک باخت در همان بازی اول، ۱۴ گل زده و ۶ گل خورده...

۲۰۰۰ - امان از گل طلایی

در جام ملت‌های ۲۰۰۰ لبنان تیم ملی کشورمان مدعی جدی قهرمانی بود که حالا تجربه جام جهانی را هم داشت. وقتی در بازی افتتاحیه ۴ گل به لبنان زدیم دیگر همه رقبا از شانس قهرمانی ما حرف می‌زدند. ایران در دور یک چهارم نهایی دوباره به کره جنوبی خورد و قانون گل طلایی که تنها در این دوره استفاده شد، کار دستمان داد. تا دقیقه ۹۰ با یک گل جلو بودیم، علی دایی برای کمک به دفاع عقب آمد، ایران گل خورد، بلافاصله وقت اضافه آغاز و دو دقیقه بعد گل طلایی باعث حذف ایران شد. ۴ مسابقه، ۲ برد، یک مساوی و یک شکست، ۷ گل زده و ۳ گل خورده کارنامه تیم «جلال طالبی» در دوازدهمین دوره جام ملت‌ها شد.

۲۰۰۴ - مکتب کروات

سیزدهمین دوره جام ملت‌های آسیا سال ۲۰۰۴ چین برگزار شد. برانکو ایوانکوویچ به جای استادش بلاژویچ رهبری تیم ملی را بر عهده گرفته بود و آن تیم درخشان ناکام در رسیدن به جام جهانی ۲۰۰۲ را با چند جوان با انگیزه تقویت کرد. ایران در جام ملت‌های ۲۰۰۴ دوباره تا یک قدمی فینال آمد و دوباره در نیمه نهایی با ضربات پنالتی شانس طلسم شکنی را از دست داد. قبل از آغاز مسابقات ما در تهران به اردن باخته بودیم و در خطر حذف از جام جهانی، وارد این مسابقات شدیم اما بعد از آن همه درخشش و رکورد ایران به راحتی به جام جهانی رفت. ۶ بازی، ۳ برد و ۳ مساوی، ۱۴ گل زده و ۸ گل خورده، دوباره تقابل با کره جنوبی در یک چهارم و هتریک علی کریمی، ۱۰ نفره شدن در نیمه نهایی برابر میزبان و پنالتی چیپ یحیی گل محمدی، اختلاف بین دایی و کریمی در بازی رده‌بندی برابر بحرین بر سر زدن پنالتی و عنوان آقای گلی که در نهایت توپ طلای مرد سال آسیا را برایمان آورد.

۲۰۰۷ - تجربه اول امیر

برای اولین بار فاصله بین دو دوره جام ملت‌ها سه سال شد تا جام ملتها به سال فرد منتقل شود. برای اولین بار جام ملت‌ها با میزبانی ۴ کشور در جنوب شرق آسیا برگزار شد. ایران بعد از جام جهانی ۲۰۰۶ تعلیق شد، برانکو و دادکان و علی دایی رفتند و امیر قلعه نویی در اوج جوانی، هدایت تیم ملی را برای جام ملت‌ها بر عهده گرفت. او کلکسیونی از لژیونرهای با تجربه را به چهاردهمین دوره جام ملت‌های آسیا ۲۰۰۷ برد. دوباره دیدار تکراری در یک چهارم نهایی برابر کره جنوبی به ضربات پنالتی رفت و ایران بدون باخت، دوباره حذف شد. ۴ بازی، ۲ برد و ۲ مساوی، ۶ گل زده و ۳ گل خورده و صندلی سرمربیگری که از دست قلعه نویی رفت تا به تلخ‌ترین خاطره عمر او تبدیل شود.

۲۰۱۱ - استراتژی موقت

پانزدهمین دوره جام ملتهای آسیا سال ۲۰۱۱ در قطر برگزار شد. ایران با یک تصمیم احساسی در مسیر مقدماتی ۲۰۱۰ علی دایی را کنار گذاشته و افشین قطبی با وعده شناخت دوکره به طور موقت آمد و هنوز هم کسی نمی‌داند که چطور شد که تا جام ملت‌ها روی نیمکت تیم ملی ماند! در این دوره هم تیم کشورمان تنها ۴ مسابقه برگزار کرد. دوباره در یک چهارم نهایی با کره روبرو و این بار با استراتژی غلط بردن بازی به ضربات پنالتی در وقت اضافه شکست خورد. ۳ پیروزی در دور مقدماتی و یک شکست در یک چهارم، ۶ گل زده و۲ گل خورده و کریم انصاری‌فر و احسان حاج صفی که یادگاران آن تیم ملی در این دوره هستند.

۲۰۱۵ - پسران کی روش

بعد از جام جهانی ۲۰۱۴ سرمربی پرتغالی ایران دست به جوانگرایی زد. فاصله کوتاه چند ماهه تا جام ملت‌های ۲۰۱۵ که در استرالیا برگزار می‌شد هم مانع او نبود و جوانانی با انگیزه را به تیم ملی آورد که هنوز هم اسکلت اصلی تیم ملی را تشکیل می‌دهند. استرالیا به قاره آسیا و به جمع مدعیان جام ملت‌ها اضافه شده و میزبانی هم به سرزمین کانگروها رسید. ایران در آخرین بازی قبل از جام عراق را به راحتی برده بود - مدافع عنوان قهرمانی دوره قبل - و با یک شروع درخشان و سه پیروزی در دور مقدماتی به یک چهارم نهایی رسید و در حالی که با گل سردار آزمون پیش بود و چند گل مسلم را هم نزد، در حالی که همه یک پیروزی آسان را برایمان کنار گذاشته بودند، مهرداد پولادی در دقیقه ۴۰ اخراج شد. ایران ۱۰ نفره نیمه دوم عقب افتاد، بازی را مساوی کرد، در وقت اضافه دوباره عقب افتاد و در نهایت ۳-۳ به ضربات پنالتی رسید. اشک‌هایی که بعد از آن حذف از چشم بازیکنان جاری شد، تلخ‌ترین خاطره بود. تیمی که به سادگی می‌توانست قهرمان شود و به خاطر یک اشتباه فردی ۱۰ نفره شد، ۱۲۰ دقیقه مردانه جنگید و در ضربات پنالتی کنار رفت. نخستین تجربه کارلوس کی روش در جام ملت‌ها با ۴ بازی، ۳ برد و یک مساوی، ۷ گل زده و ۳ گل خورده به پایان رسید. تیمی که اگر ۱۰ نفره نشده بود در بازی چهارم هم گل نمی‌خورد.

۲۰۱۹ - آماتور

ایران با «کارلوس کی روش» در جام ملت‌های ۲۰۱۹ آسیا در امارات یک مدعی جدی قهرمانی بود. تیمی که تا نیمه نهایی تمام رقبایش را برد و بدون گل خورده به این مرحله رسید اما نخستین گل به بدترین شکل ممکن باعث شد شیرازه تیم از هم بپاشد. برای اولین بار در این تورنمنت مرحله یک هشتم نهایی اضافه شده بود، یعنی  تیم‌ها برای قهرمانی باید ۷ بازی برگزار می‌کردند. ایران در دور گروهی یمن و ویتنام را برد، با عراق مساوی کرد، در یک هشتم عمان را شکست داد و در یک چهارم چین را له کرد تا اینکه در نیمه نهایی و بازی با ژاپن بازیکنان آماتور ما به تنظیمات کارخانه برگشته و یک لحظه رقابت بین المللی را با لیگ برتر اشتباه گرفتند. مثل همیشه اعتراض و حمله به داور، در حالی که او سوت نزده بود! بازیکن ژاپنی دنبال توپ رفت و بازیکنان ایران به دور داور حلقه زدند! بعد از آن گل مبتدیانه دیگر روحیه‌ای برای بازگشت نبود و شکست سه بر صفر پایان راه ما شد. در این دوره برای اولین بار بازی رده‌بندی هم برگزار نشد تا ایران با ۶ مسابقه به کار خود پایان دهد، ۴ برد، یک مساوی و یک باخت، ۱۲ گل زده و۳ گل خورده

۲۰۲۳ - نهایت امیدواری!

ساعت ۱۹:۳۰ دقیقه روز جمعه ۲۲ دی ماه با برگزاری مسابقه افتتاحیه هجدهمین دوره جام ملت‌های آسیا در قطر آغاز می‌شود. تیم ملی کشورمان برای پانزدهمین بار وارد این تورنمنت خواهد شد. «امیر قلعه نویی» به رکورد کیروش می رسد که دو جام ملتها هدایت ایران را برعهده داشته و در اولین دیدار روز ۲۴ دی ماه مقابل فلسطین صف‌آرایی می‌کند. تیمی که همه در قاره کهن از آن انتظار قهرمانی دارند، چه مردم کشور خودمان و چه رقبا!

حاصل ۱۴ حضور قبلی ایران در جام ملت‌های آسیا باعث این توقعات شده است. آمار و رکوردهایی که برخی از آنها هنوز دست نخورده باقی مانده‌اند.

*تنها تیمی که سه بار متوالی قهرمان جام ملت‌های آسیا شده است

*تنها قهرمانی که بدون گل خورده جام گرفت

*تنها کشوری که ۱۳ مسابقه نخست خود در این تورنمنت را با رکورد صددرصد پیروزی تمام کرده و نخستین بار در این تورنمنت، در بازی چهاردهم امتیاز از دست داد.

*کشوری که در ۱۴ حضور خود در جام ملت‌ها ۹ بار به جمع چهار تیم برتر رسیده است.

اعداد و افتخارات

تیم ملی کشورمان در ۱۴ دوره حضور در جام ملت‌های آسیا ۶۸ بار به میدان رفته که حاصل آن ۴۱ پیروزی، ۲۰ مساوی و تنها ۷ شکست است، ۱۲۱ گل به رقبا زده و ۴۸ گل دریافت کرده است.

ایران از مجموع ۲۰۴ امتیاز ممکن در این تورنمنت، ۱۴۳ امتیاز گرفته و به عدد ۷۰ درصد امتیاز کسب شده رسیده است.

۳ فینال و ۳ قهرمانی، ۲ میزبانی، ۴ عنوان سومی، یک عنوان چهارمی و یک بار حضور در نیمه نهایی (در دوره قبل جام ملت‌ها ۲۰۱۹ دیدار رده‌بندی بین بازنده‌های نیمه نهایی برگزار نشد اما ایران از نظر آماری در رده سوم قرار می‌گرفت)

پس باید به همه آسیا حق داد که ایران را مدعی جدی قهرمانی می‌بینند!