سؤال درباره وضعیت نیمکت تیمهای ملی حاضر در جام جهانی معمولاً یک جواب مشترک دارد: «در ماه ژانویه مشخص می‌شود.» فدراسیون‌هایی که تصمیم به تغییر سرمربی گرفته‌اند، بعد از جام جهانی نیاز به زمانی برای بررسی شرایط و گزینه‌ها دارند و جلسات و مذاکرات جدی را به بعد از تعطیلات سال نوی میلادی موکول کرده‌اند. مربیان موفق هم معمولاً برای ادامه همکاری خواهان زمان بیشتر و تأمل هستند و قرار است در ماه ژانویه به فدراسیون تیم تحت قراردادشان پاسخ بدهند.
در اولین هفته‌های سال ۲۰۲۳ باید منتظر شروع دومینوی تغییرات مربیان باشیم. بیکار شدن مربیان تیمهای مطرح، فرصتی برای فدراسیون‌های کوچکتر است تا آنها را استخدام کنند و اثرات این جابه‌جایی‌ها ممکن است به تهران هم برسد.
فدراسیون فوتبال ایران بعد از جام جهانی در بلاتکلیفی به سر می‌برد و در روزهای گذشته اخبار ضد و نقیضی درباره تمدید قرارداد کیروش منتشر شده است. راجر دسا، دستیار کیروش گفته بود که قرار است مذاکرات در ماه ژانویه شروع شود. در همین حال شنیده می‌شود که تاج و کیروش روزهای گذشته در دوحه ملاقات و درباره ادامه همکاری صحبت کرده‌اند. با این حال مخالفت هیأت رئیسه مانع بزرگی برای تمدید قرارداد مربی پرتغالی است.
نه ویلموتس، نه اسکوچیچ
تاج همزمان با مذاکره با کیروش روی گزینه عبور از این مربی هم فکر می‌کند. نتایج نسبتاً ضعیف تیم ملی در جام جهانی دفاع از مربی پرتغالی را دشوارتر کرده و مشخص نیست که رئیس فدراسیون حاضر باشد به هر قیمتی پای او بایستد. به نظر می‌رسد سیکل این همکاری طولانی به پایان رسیده و اصرار بیش از اندازه روی کیروش می‌تواند برای تاج هم هزینه‌زا باشد.
شنیده می‌شود که بررسی گزینه‌های خارجی در فدراسیون شروع شده و تغییرات مربیان تیمهای حاضر در جام جهانی ممکن است فرصت‌های تازه‌ای به‌وجود آورد. البته راضی کردن مربیان مطرح برای فعالیت در فوتبال ایران کار آسانی نیست و از طرف دیگر وضعیت مالی فدراسیون فوتبال اجازه استخدام یک مربی گرانقیمت را نمی‌دهد. در این شرایط مدیران حاضر در خیابان سئول به‌دنبال یک مربی میان‌رده هستند. یک مربی که نه خیلی گران و دست‌نیافتنی باشد، نه مثل اسکوچیچ گمنام باشد که وزن پایینش دردسرهای ناخواسته‌ای به‌وجود آورد. پیدا کردن چنین مربیای کار آسانی نیست، بخصوص برای فدراسیونی که آشنایی چندانی با فوتبال بین‌المللی ندارد و پرونده ویلموتس را به جا گذاشته است.
شرایط ویژه فوتبال ایران هم انتخاب سرمربی جدید را حساس‌تر کرده است. سرمربی تیم ملی مسئولیت تغییر نسل را خواهد داشت و باید یک سال بعد در جام ملت‌های آسیا نتایج خوبی بگیرد. فراموش نکرده‌ایم که صعود به نیمه‌نهایی در دوره قبلی جام ملتها افکار عمومی و منتقدان را خیلی راضی نکرد و حداقل انتظار از سرمربی جدید رسیدن به فینال این مسابقات خواهد بود، آن هم در شرایطی که رقبای آسیایی در جام جهانی نشان دادند که در اوج آمادگی هستند.
تجربه فریبنده اسکالونی
در روزهای گذشته بحث انتخاب سرمربی داخلی برای تیم ملی هم دوباره مطرح شده است. با دردسرهای تمدید قرارداد کیروش و مشکلات انتخاب سرمربی خارجی، بعید نیست که فدراسیون فوتبال برای استخدام سرمربی داخلی وسوسه شود. از آخرین حضور سرمربی ایرانی روی نیمکت تیم ملی بیش از یک دهه می‌گذرد و شاید در جام ملت‌های آسیا دوباره یک مربی بومی را کنار زمین ببینیم.
طرفداران مربی ایرانی در دفاع از این انتخاب ممکن است از جام جهانی قطر هم مثال بزنند. ژاپن با هاجیمه موریاسو نتایج فوق‌العاده‌ای گرفت و این مربی ژاپنی بعد از شکست دادن اسپانیا و آلمان، در یک هشتم نهایی به کرواسی در ضربات پنالتی باخت. مراکش، شگفتی‌ساز مسابقات هم با ولید رکراکی طلسم ناکامی آفریقایی‌ها در یک چهارم نهایی را شکست و تا پای فینال بالا رفت.
انتظار طولانی آرژانتین برای قهرمانی هم با اعتماد به یک مربی جوان بومی به دست آمد. اسکالونی ۴۴ ساله پیش از این هدایت تیم امید آرژانتین را بر عهده داشت و انتخابش با انتقاد چهره‌های مختلفی از جمله مارادونا روبه‌رو شده بود.
البته قیاس شرایط مربیان ایرانی با مربیان موفق جام جهانی می‌تواند فریبنده باشد. رکراکی مدرک پرو لایسنس را از کنفدراسیون فوتبال آفریقا گرفته، ولی ارتباط مستمری با فوتبال اروپا دارد و در همایش‌های مختلف خودش را به روز کرده است. اسکالونی هم دوره‌های مربیگری‌اش را در ایتالیا و اسپانیا گذرانده و تغییرات تاکتیکی هوشمندانه آرژانتین در مسیر قهرمانی اتفاقی نبود.
فدراسیون فوتبال با در نظر گرفتن تمام این محدودیت‌ها کار خیلی سختی برای انتخاب سرمربی تیم ملی دارد. کیروش، مربی میان‌رده خارجی یا مربی داخلی؟ فوتبال ایران بر سر سه‌راهی سرنوشت‌سازی ایستاده است.
